- Kategoria: Stroje ludowe dla zespołu śpiewaczego Swańki z Wyryk
Stroje ludowe zespołu śpiewaczego Swańki z Wyryk
Niniejsze opracowanie powstało w ramach zadania podsumowującego projekt pt. „Stroje ludowe dla zespołu śpiewaczego Swańki z Wyryk”dofinansowanego ze środków Narodowego Centrum Kultury w ramach programu EtnoPolska2020.
“Stroje ludowe zespołu śpiewaczego Swańki z Wyryk”
Justyna Torbicz
Stowarzyszenie Aktywności Obywatelskiej „Koalicja Kulturalna” w Wyrykach
Perebory -najbardziej charakterystyczne elementy stroju .
Tkacka technika wybierana, nazywana haftem tkackim, przez ludność wiejską pereborami wykonywana była w Polsce w terenach północno – wschodniej Lubelszczyzny i wschodniej części obecnego województwa podlaskiego, ale znana była także w innych częściach Europy.
Zasięg występowania tej techniki na Lubelszczyźnie pokrywa się z dwoma typami strojów: podlaskim i nadbużańskim, w których zdobione były tym ornamentem koszule, spódnice, zapaski i nakrywki w stroju kobiecym, a w męskim koszule. Perebory naszego regionu mają te cechy charakterystyczne, które wyróżniają je od innych wzorów znanych w Europie.
Oskar Kolberg w tomie poświęconym ziemi chełmskiej pisze o deseniu w kolorze czerwonym z niebieskimi wstawkami, które występowały na chustach, rańtuchach, na ramionach koszul, u dołu spódnic i fartuchów. Zanik tej techniki zdobienia następował stopniowo od początku XX wieku, co przypuszczalnie wiązało się z kilkoma czynnikami. W 1914 roku następowała ewakuacja ludności zamieszkującej tereny Polesia, co sprawiło, że po wojnie technikę tę znało już niewiele kobiet. W powiecie bialskim i na krańcach wschodnich powiatu włodawskiego zaczęto stosować tzw. natiachanie – hafty łudząco przypominające perebory, powszechnie wykonywane na Wołyniu i Polesiu. Bardziej na zachód w zdobieniu odzieży rozpowszechnił się haft krzyżykowy.
Umiejętność wykonywania pereborów była jedną z wielu jakie posiadały tkaczki w tej części Lubelszczyzny. Ponieważ była to trudna technika nie każda kobieta decydowała się by ją wykonywać. Sztuka tkania pereborów następowała przez obserwację pracy babki czy pomaganie matce. Pierwsze proste wzory wykonywały dziewczęta w wieku kilkunastu lat, a w kolejnych latach życia doskonaliły swoje umiejętności.
Kiedy zaprzestano nosić tradycyjny strój ludowy w którym ornament tkacki stanowił ważny element dekoracyjny technika ta zaczęła zanikać. Po II wojnie światowej coraz mniej osób zajmowało się tkaniem tradycyjnych ornamentów. W Wyrykach tkaczkami znającymi tę technikę były nieżyjące Janina Trociuk (1934-1992) i Maria Staszewska (1928-2020)
Perebory z przeznaczeniem na stroje dla zespołu śpiewaczego Swanki z Wyryk wykonała Barbara Redde z Dubeczna – najmłodsza w powiecie włodawskim twórczyni ludowa znająca technikę tkania pereborów. Tkactwem zainteresowała się jako nastolatka. Po ukierunkowaniu przez Stanisławę Baj, a później Stanisławę Kowalewską rozwijała swoje zainteresowania, w konsekwencji technikę opanowała w sposób perfekcyjny. Obecnie tka głównie na potrzeby rekonstrukcji strojów ludowych, prezentuje swoje wyroby na lokalnych festynach i imprezach o charakterze ludowym. Chętnie współpracuje z lokalnymi instytucjami, prowadzi warsztaty dla dzieci i młodzieży. Bez wątpienia pani Barbara posiada wielką wiedzę na temat specyfiki wzorów podlaskich nadbużańskich i włodawskich. W pracy charakteryzuje się niezwykłą dokładnością, precyzją wręcz drobiazgowością w odtwarzaniu wzorów. Jako zespół śpiewaczy Swańki z Wyryk jesteśmy dumne z tego, że będziemy mogły w tak pięknych i wyjątkowych strojach reprezentować nasz region.
Niniejsze opracowanie powstało w ramach zadania podsumowującego projekt pt. „Stroje ludowe dla zespołu śpiewaczego Swańki z Wyryk”dofinansowanego ze środków Narodowego Centrum Kultury w ramach programu EtnoPolska2020.